Với khoảng 80.000 người tham dự năm nay, Festival âm nhạc Bach (Bachfest) tại Leipzig đã thiết lập kỷ lục mới về số người tham gia. Chỉ riêng trong lễ khai mạc vào cuối tuần qua đã có 10 buổi hòa nhạc với 33 bản cantata nhà thờ. Những tác phẩm đem lại nhiều cảm xúc khác như tất cả các bản concerto Brandenburg, các tổ khúc cello và toàn bộ Clavier Übung – tác phẩm viết riêng cho tập luyện đàn phím, đều được biểu diễn sau đó.
Bachfest diễn ra ở Leipzig từ ngày 8 đến 17-6 với một chương trình phong phú và đa dạng. Michael Maul – nhà âm nhạc học, nhà nghiên cứu và tác giả nhiều cuốn sách tại Kho dữ liệu về Bach (Bach Archive) tại Leipzig đã trao đổi với DW về “công thức” thành công của sự kiện âm nhạc này.
33 bản cantata trong vòng 48 giờ. Tại sao anh lại chọn chính những bản cantata này cho chương trình khai mạc festival?
Các bản cantata này luôn luôn được trình diễn trong suốt Bachfest. Chúng tôi muốn nhấn mạnh vào chất lượng xuất sắc của chúng và chúng tôi muốn chứng tỏ rằng không chỉ có những bản “Bekümmernis Cantata” hay “Kreuzstab Cantata” mới có thể thu hút thính giả. Chúng tôi cũng muốn chứng tỏ rằng đây thực sự là những kiệt tác mà Bach đã viết ra, bất chấp sức ép lớn về mặt thời gian (vì khi được bổ nhiệm vào vị trí Thomaskantor ở Leizig vào năm 1723, Bach có nghĩa vụ phải viết các tác phẩm cho bốn dàn hợp xướng ở 4 nhà thờ của thành phố là Thomaskirche, Nikolaikirche, Neue Kirche và Peterskirche) – có thể còn một vài người chưa biết rõ điều này.
Bachfest là một sự kiện thu hút nhiều người yêu âm nhạc Bach, nó cũng giống như một kiểu hành hương về với “cội nguồn” âm nhạc cổ điển. Sự kiện này pha trộn nhiều tác phẩm nổi tiếng bậc nhất và những tác phẩm thú vị bậc nhất của Bach. Theo quan điểm của tôi, nó thật hoàn hảo với phương thức tổ chức của một festival, đặc biệt diễn ra tại một nơi có gắn kết chặt chẽ với chính nhà soạn nhạc trong lòng Leipzig.
Số lượng khách tới thăm đã minh chứng cho sự thật là chúng tôi đã thành công với ý tưởng đó. Vé của cả 10 buổi hòa nhạc với chuỗi cantata đã được bán hết 6 tháng trước.
Michael Maul – nhà âm nhạc học, đảm nhiệm vai trò giám đốc nghệ thuật Bachfest 2018. Nguồn: DW
Nhạc trưởng Anh Sir John Eliot Gardiner – người đồng thời là chủ tịch Kho dữ liệu Bach (Bach Archive), đã được chọn như một người “diễn dịch” tinh thần của Bach. Ngay từ khi bắt đầu lên kế hoạch tổ chức, ông ấy đã được chọn?
Vâng Sir John Eliot Gardiner đóng một vai trò quan trọng ngay từ khi bắt đầu, và rõ ràng là ông ấy đã trình diễn tốt cùng Dàn hợp xướng Monteverdi Choir và dàn nhạc thính phòng English Baroque Soloists.
Câu hỏi còn lại là, ai cũng có thể được mời? Tôi đã đề xuất nhiều nghệ sỹ, những người mà mình thấy thông qua buổi biểu diễn của họ đã làm tăng thêm một cái nhìn mới mẻ về các cantata của Bach. Chỉ có ba lựa chọn: Masaaki Suzuki với Bach Collegium Japan, Ton Koopman với Amsterdam Baroque Orchestra, Gächinger Kantorei Stuttgart. Và rõ ràng là chúng tôi có thể kết nối với cả dàn hợp xướng Thomaner Choir Leipzig, tổ chức âm nhạc bắt rễ rất sâu vào truyền thống Bach ở Leipzig. Do đó chúng tôi có tới 5 tổ chức âm nhạc để tham gia biểu diễn cả 10 buổi hòa nhạc.
Anh là nhà âm nhạc học với chuyên môn về Johann Sebastian Bach và thời đại của ông. Nghiên cứu tác phẩm âm nhạc là một kiểu công việc rất cô đơn nhưng anh lại nhận lời làm đạo diễn Bachfest. Điều này có mâu thuẫn không, giữa một bên là nghiên cứu trong im lặng còn một bên là kết nối với cộng đồng?
Tôi thấy khó mà che giấu được tình yêu của mình dành cho Bach. Tôi yêu âm nhạc của ông, và bởi vì yêu rất nhiều nên tôi có thể tìm thấy nhiều thông tin về nó và kỷ nguyên mà nó được sinh ra. Cách tốt nhất để thực hiện điều đó là đi tới những địa điểm mang dấu ấn của thời kỳ đó. Thông qua nghiên cứu các dữ liệu trong Bach Archive, tôi đã cố gắng tìm kiếm thông tin về thế giới mà các bản cantata của Bach được viết lên, các điều kiện biểu diễn của thời kỳ đó. Nhiều khi bạn không thể tìm ra được bất cứ điều gì nhưng đôi khi mang đến một vấn đề mới dù rất nhỏ thôi, bạn có thể ngay lập tức truyền được những thông tin mới đến tất cả những ai yêu mến Bach. Tôi đã đón nhận được nhiều khoảnh khắc như thế.
Đây thực sự là cơ hội tuyệt vời để Bach Archive tổ chức Bachfest tại chính địa điểm quan trọng bậc nhất với nhà soạn nhạc.
Là một học giả về Bach, tôi có cơ hội lớn làm việc trực tiếp với các nhà khoa học nghiên cứu trong lĩnh vực vật lý hạt nhân và hóa học để cùng tìm ra những phương thức bảo quản tư liệu tối ưu. Tất cả mọi người đều có thể tiếp cận Bach, thưởng thức âm nhạc của ông và có được một cái nhìn riêng về nó. Với vinh dự này, cả Bach Archive và Bachfest đã cùng nhau tạo ra cách tiếp cận thú vị về nhà soạn nhạc. Tôi thích được nói về vấn đề này bời vì bản thân tôi cũng thực sự tìm kiếm được những thông tin về ông một cách thú vị. Công việc đã đem đến cho tôi những khoảnh khắc thú vị, cho phép tôi trở thành một con “mọt sách” trong các kho lưu trữ và đưa những điều mình khám phá vào vị trí tâm điểm tại festival này (cười lớn).
Nhà thờ Thánh Nikolai là một trong những điểm biểu diễn truyền thống bậc nhất âm nhạc của Bach tại Bachfest. Nguồn: DW
Bachfest tại Leipzig đã được tái cấu trúc lại vào năm 2000. Từ đó đến nay, nó đã trở thành một festival nổi bật nhất thế giới về Bach. Chuỗi các bản cantata năm nay đã tạo ra một tác động rất lớn. Vậy xu hướng này có còn tiếp tục?
Nhà thờ Thánh Nikolai là một trong những điểm biểu diễn truyền thống bậc nhất âm nhạc của Bach tại Bachfest. Năm nay, kinh phí tổ chức Bachfest tương đương năm ngoái và chúng tôi đã lên kế hoạch tăng nguồn thu một cách dũng cảm, và trên cơ sở là một khi chọn được chương trình biểu diễn hợp lý, chúng tôi có quyền tăng giá vé lên tới 50%, dù có thể chỉ bán được hơn 50% số vé. Và sau đó thì nhu cầu tăng hơn chúng tôi tưởng. Dẫu cho vé tràn ngập thị trường thì nhu cầu mua vé của khán giả vẫn rất cao. Điều này đã từng diễn ra trong vài năm gần đây. Và dựa trên số liệu thống kê này, chúng tôi biết được 90% các vị khách của mình không chỉ tới từ Saxony (Leipzig trực thuộc bang Saxony) và tính trung bình, họ có thể ở lại Leipzig khoảng 3,7 ngày. Điều đó có nghĩa là, người ta cần phải trả tiền vé máy bay và thêm cả chi phí ăn ở. Vì thế mà chúng tôi cố gắng đặt những “combo” kết hợp nhiều nội dung cho các vị khách đến từ nơi xa như San Francisco, Tokyo, Düsseldorf hay Madrid, cũng như sắp xếp các chương trình để sao cho điểm nhấn của chương trình không chỉ rơi vào các ngày thứ hai và thứ sáu mà còn trong các chuỗi biểu diễn nhỏ nhỏ.
Bằng cách nào anh có thể đem khán giả trở lại với chuỗi biểu diễn các bản cantata vào năm tới?
Khẩu hiệu của chúng tôi năm 2019 sẽ là “Bach – nhà soạn nhạc cung đình”, điều đó có nghĩa là trọng tâm của Bachfest sang năm sẽ gồm các tác phẩm mà Bach sáng tác trong thời kỳ phụng sự cung đình và dành cho cung đình.
Trái ngược với những những điều mà chúng ta vẫn thường nghe, trong suốt sự nghiệp của mình, Bach đã phụng sự nhiều triều đình. Ở Cöthen, ông làm việc như một Kapellmeister (giám đốc âm nhạc), tại Weimar như một nghệ sỹ đàn organ và Konzertmeister (giám đốc âm nhạc). Trong suốt 27 năm đảm nhiệm vị trí Thomas cantor tại Leipzig, Bach tiếp tục được triều đình Dresden trao danh hiệu nhà soạn nhạc cung đình sau khi ông viết một bản mass cho triều đình Dresden năm 1733 (sau đó tác phẩm này được ông kết hợp cùng một số ý tưởng khác để hình thành Mass in B Minor).
Sang năm, chúng tôi sẽ trình diễn một chuỗi bản cantata nhỏ. Trong bốn buổi hòa nhạc, chúng tôi sẽ chơi các bản cantata mà Bach sáng tác ở Weimar, mỗi lần lại theo phong cách hoàn toàn khác biệt. Tôi không lo lắng gì cho sang năm. Chúng tôi sẽ đưa ra một lượng vé lớn như năm nay và tôi hi vọng mọi người sẽ tận dụng mọi cơ hội để đến với các cuộc trình diễn.
(tiasang)