Xem những tập đầu của hai chương trình tìm kiếm tài năng về rap là Rap Việt và King of Rap, phần lớn chủ đề của họ đều là đam mê âm nhạc, chuyện yêu đương, sâu sắc hơn thì là tình cha con.
1. “Rapper muốn nổi là phải viết về tình yêu” – một rapper 15 tuổi tham gia King of Rap – cuộc thi tìm kiếm rapper đầu tiên trên đài truyền hình quốc gia Việt Nam, hát.
Điều đó chắc chắn là không đúng trên thế giới. Nhưng nó lại đúng ở Việt Nam. Không ma túy, không tiền, không bạo lực và cũng gần như không tình dục, rap Việt – hay chí ít là phần rap Việt được đại chúng biết tới sự tồn tại – hầu như là rap (ngôn) tình.
Nhiều người phàn nàn rằng nhạc Việt bị chìm nghỉm trong ballad, vậy thì có thể nhấn mạnh thêm rằng ngay cả khi khán giả chuyển sang một thể loại nhạc khác như rap thì nó vẫn là một kiểu ballad nối dài, dù dí dỏm và đặc sắc hơn.
Như bài hát mới của Đen Vâu – Trời hôm nay nhiều mây cực, có đoạn: “Như tranh của Levitan/ Mùa yêu năm đó thật vàng/ Em như là con nai nhỏ/ Anh là đám lá thu sang” – một phần lời lãng mạn đến rụng tim như phỏng từ một bài thơ mới.
Những câu “punchline” (những câu hát như những cú ghi bàn trên sân bóng) được trích dẫn nhiều nhất của Đen đều là về tình yêu và không, chẳng có câu nào cay độc, nanh nọc, hạ bệ hay giễu cợt đối thủ, nếu có hạ bệ hay giễu cợt thì chỉ có hạ bệ và giễu cợt chính mình.
Hoặc hãy nhìn nhóm Da LAB – làm sao có thể kiếm được ở đất nước nào khác những rapper nổi tiếng nhờ những bài hát kiểu tình yêu thanh xuân vườn trường, ngọt ngào hơn phim bộ Hàn Quốc? Lời ca khúc Thanh xuân của nhóm này thậm chí có thể đem phổ nhạc cho Bích Phương hay Bảo Anh hát cũng được.
Ngay cả những rapper “nổi loạn” hơn như Binz dường như cũng viết rap chỉ để tán gái. Còn khi không viết về tình yêu, có thể các rapper Việt sẽ trở thành những triết gia đường phố, như Datmaniac, và cả Đen Vâu.
2. Rap Việt – phần nổi của nó – thánh thiện và kém nguy hiểm một cách kỳ lạ. Xem những tập đầu của hai chương trình tìm kiếm tài năng về rap là Rap Việt và King of Rap, phần lớn chủ đề của họ đều là đam mê âm nhạc, chuyện yêu đương, sâu sắc hơn thì là tình cha con.
Giây phút gần nhất họ đánh đu với những xúc cảm liều lĩnh là khi một thí sinh 21 tuổi hát: “Trở thành huyền thoại để mà đáng tiếng nói/ Nhận giải Nobel vì có sáng kiến mới”.
Đây là sự tự phụ mà người ta thường tìm thấy trong rap phương Tây – ví như Jay Z từng hát rằng anh không sợ chết vì anh sẽ trường tồn cả triệu năm sau – nhưng luôn được tiết chế với những rapper Việt muốn theo con đường chính thống.
Rap Việt không phải đã luôn như thế. Những ca khúc rap Việt đầu tiên sặc sụa tính hơn thua, cũng đầy chất bạo lực và “bụi đời Chợ Lớn”. Bạn vẫn tìm được những kiểu ca khúc này ở thế giới “ngầm” hiện nay.
Còn với những rapper đã chuyển sang chính thống thì dù buộc phải thay đổi, dường như họ vẫn luôn ở thế giằng co giữa bản năng bên trong và sự đứng đắn bề ngoài, như LK – một rapper kỳ cựu và cũng làm giám khảo cho King of Rap, anh từng rap cho đoạn intro trong Chat với Mozart của Mỹ Linh – một album không thể nghiêm túc hơn, nhưng anh cũng từng bị dư luận kéo xuống đáy vì một ca khúc bị coi là bậy bạ.
Đến Đen Vâu, rapper quốc dân, cũng từng thành chủ đề mổ xẻ chỉ vì một chữ “đếch”.
3. Nhưng có lẽ đó là lý do rap đã trở nên lớn mạnh như thế, trên khắp thế giới, bởi như loài cỏ hoang, nó đã tìm được cách bắt rễ vào bất cứ đâu, bất cứ môi trường nào, kể cả một môi trường ban đầu không chào đón nó.
Trên Internet có một diễn đàn bàn về năm chủ đề mà rapper yêu thích nhất của bạn thường hát, và có một người hâm mộ viết rằng: “Dạo này tôi nghe Travis Scott khá nhiều và năm chủ đề của cậu ta là ma túy, ma túy, ma túy, ma túy và ma túy”.
Travis Scott cũng không phải người dẫn đường, bởi từ khởi điểm, ma túy đã là chủ đề thường trực của rap phương Tây, kèm thêm tiền, và súng, và “sex”, và chủng tộc nữa.